آمپول شادي، قرص حافظه، كپسول تيزهوشي

در يك روز و يا در يك هفته چند تا قرص مصرف مي كنيد؟ شايد تا چند سال قبل ما فقط در موقع مريضي به فكر استفاده از دارو مي افتاديم. اما چند وقتي است كه آدم هاي سالم هم براي زندگي بهتر دارو مصرف مي كنند. اين مطلبي كه مي خوانيد در مورد آينده است. هيچ تخيلي در كار نيست و بر پايه واقعيت هاي ملموس چند سال آينده نوشته شده است. زماني كه بسياري از علائق و زندگي انسان ها به وسيله داروها تنظيم مي شود. جالب است بخوانيد و تصور كنيد چه وضعي پيش مي آيد. منبع مطلب مجله محبوب Popular Science است. ترجمه آزاد من از اين مطلب در هفته نامه سلامت چند ماه قبل چاپ شده بود.

6 ژوئن سال 2025،ساعت 7 صبح- از رپوسينكس متشكرم. واقعا ديشب مخم را سرحال كرد.اين زنگ ساعت حالا دارد بدجوري اذيت مي كند.من الان در مرحله موج هاي كوتاه دلتا از خوابم هستم و كم كم قرار است بيدار شوم.به خاطر رپوسينكس ديشب 4 ساعت خواب موثر و به درد بخور داشتم. حالا در حال رانندگي هستم. يك دانه از آن قرص هاي مخصوصم را بالا انداختم و الان وضعيتم خوب است. اين دارو حسابي ميزان آنزيم هاي خونم را تنظيم مي كند. وگرنه هميشه اوضاع و احوالم پشت فرمان به هم مي ريخت. چند سال قبل يك تصادف ناجور داشتم.شانش آوردم كه دكتر يك «كند كننده شوك» برايم تجويز كرد و خيلي اذيت نشدم. هنوز جزييات تصادف را يادم است. آخر من يكي از آدم هاي قديمي و معمولي نيست. من كنترل تمام فعل و انفعالات مغزم را تحت كنترل دارم.

6 ژوئن 2005 ،ساعت 11 صبح- رامز نائم را در حال بازي كردن شطرنج با يكي از همكارانش گير آوردم. نائم برنامه نويس شركت مايكروسافت به عنوان طراح نرم افزار است. او حالا تمام فكرش را براي مات كردن حريفش متمركز كرده است.

رامز نائم يكي از اعضاي اصلي انجمن حمايت از ايده هاي آينده نگر است. در بيشتر نمايشگاه هاي تكنولوژي او از سخنرانان اصلي به شمار مي رود. كتاب جديد نائم به نام «فراتر از انسان» هم به تازگي منتشر شده است. نائم هم مثل همه آدم هاي ديگر هيچ وفت دلش نمي‌خواهد ببازد: نه در زندگي و نه در بازي.

عامل هاي مختلفي ممكن است باعث برد يا باخت شود. عواملي كه گاهي از كنترل ما خارج هستند. اما نائم معتقد است كه انسان مي تواند بعضي از عوامل را تغيير دهد. او مي گويد:« چه مي شد اگر با خوردن يك قرص حافظه تان قوي تر مي شد،سريع تر فكر مي كرديد يا حتي شادتر مي شديد؟ آن وقت خيلي راحت تر مي توانستيد ببريد و حريف را مات كنيد».

فكر در مورد اين داروها براي ايجاد فرا مغزها يك رويا براي آينده نيست. در 20 سال گذشته،دانشمندان ( با پيشرفت در مدل سازي رايانه‌اي،تصويربرداري از مغز و مهندسي ژنتيك) حركت محسوسي براي فهميدن سيستم هاي بيو شيميايي كه احساسات و تفكرات را تنظيم مي كنند برداشته اند.

«آنجا چاترجي»،متخصص نورولوژي در اين باره مي گويد:«رسيدن به ذهن هاي بهتر اولين تلاش طلايي در اين زمينه است». رامز نائم موقع بازي كردن شطرنج پيدا كردم. زماني كه سريع فكر كردن،حافظه خوب و تمركز تاثير به سزايي در كار دارد. همان عواملي كه داروهاي تقويت كننده ذهن قرار است تغييرشان دهند.

نائم مي گويد: « ما بايد بتوانيم تا قبل از فروپاشي تمدن،خودمان را تقويت كنيم». اين داروها از آنجا كه خيلي فشرده تر از موادي مثل كافئين و الكل هستند مي توانند به وسيله رگ‌هاي خون وارد بدن شوند.

كارخانه هاي داروسازي در حال حاضر در حال تحقيق و توليد دارو براي بيماران جسمي يا روحي هستند. اما عده‌اي از مردم فكر مي كنند بعضي از اين داروها به درد آدم هاي سالم هم مي خورد. اين عده براي دست پيدا كردن به اين داروها يا از پزشك هاي آشنا براي گرفتن نسخه استفاده مي كنند و يا به طور غير قانوني آنها را مي خرند. به خاطر همين بعضي از دانشجوها از ريتالين استفاده مي كنند تا امتحانات بهتري را به پايان برسانند. يا پيانيست هاي حرفه اي از پروپانول براي برگزاري كنسرت بهتر استفاده مي كنند.

يا كساني كه مي خواهند بيشتر بيدار بمانند از قهوه و كافيين موجود در آن استفاده مي‌كنند. سازمان FDA آمريكا توليد داروها را تنها به عنوان تقويت كننده ممنوع اعلام كرده است اما نائم عقيده دارد كه ما نبايد جلوي مردم را براي استفاده از اين داروها در زندگي بگيريم.

او مي گويد: « اگر شركت هاي داروسازي بتوانند به صورت مستقيم بر روي توليد اين داروها تحقيق كنند در همين چند دهه آينده ما قادر به توليد اين داروها خواهيم بود. داروهايي كه مي توانند هر جنبه‌اي از رفتار انسان ها را خلق يا اصلاح كنند. روحياتي مثل شيفتگي،همدلي،تمايل و رغبت،ماجراجويي،انگيختگي و حتي تمايلات جنسي قابل تغيير يا ايجاد به وسيله اين داروها خواهند بود.

نائم و ديگر طرفداران اين فرضيه معتقدند دستيابي به اين داروها خيلي آسان نخواهد بود. آنها اعتقاد دارند كه دنيا به يك چرخش اجتماعي براي توليد اين دسته از داروها دارد. نائم به عنوان يك هوادار مي گويد:«اين بخشي از شناخت آزادي فردي است و هر كسي بايد بتواند در مورد ذهن خودش تصميم بگيرد». به عقيده او اين مساله در آينده تبديل به يك رقابت خواهد شد. كشورهايي موفق خواهند بود كه شهروندان بيشتري ذهن شان را تقويت و در اختيار گرفته باشند. اين مساله يك درگيري اعتقادي هم به راه خواهد انداخت.

انقلاب هاي صنعتي در سال هاي گذشته به ما اجازه داد تا جهان خود را بهتري اداره كنيم. نائم عقيده دارد اين داروها هم فصلي از تكنولوژي آينده براي كنترل بهتر دنيا خواهد بود.

6 ژوئن 2005 ساعت 5 عصر- پنج پروژه حساس كه بايد به زودي تمام شوند و تعداد زيادي مهندس جوان كه حسابي سرگرم محاسبات هستند. من بهتر از همه آنها كار مي كنم. از زماني كه مصرف داروهاي تقويتي ذهن را شروع كردم ديگر تقريبا چيزي را فراموش نمي كنم و فكرم سريع‌تر كار مي كند. احتمالا رييسم مثل هميشه قدر فعاليت هاي من را نمي داند.اما اين مساله برايم مهم نيست.

راه رسيدن به افكار نائم در اين آزمايشگاه شروع مي شود.دقيقا زير يك ميكروسكوپ. جايي كه قسمتي از مغز يك موش در حال بررسي است. مغز اين موش تحت آزمايش با دارويي به نام آمپاكين است. رايانه تغييرهاي الكتروشيميايي را ثبت مي كند. كاري كه به نظر مثل درس‌هاي دوره دبيرستان ساده است. اما اين واقعا يك تهمت ناروا است: آمپاكين به عنوان اولين داروي تقويت حافظه در جهان روي مغز اين موش در حال آزمايش است. من براي ملاقات با «گري لينچ» به اينجا آمدم. يك نورولوژيست از دانشگاه كاليفرنيا. لينچ كشف‌هاي زيادي در اويل دهه 90 درباره حافظه و تقويت شيميايي آن داشته است. در سال 1987 او يك شركت در زمينه بيوتكنولوژي به نام «كورتكس» تشكيل داد كه تلاش هاي محققان اين شركت در 6 سال منجر به رسيدن داروي آمپاكين به مرحله آزمايش شد.

«گري لينچ» پشت ميزش منتظر است. يك مرد 61 ساله با موهاي كاملا سفيد و مرتب. بعد از مدت كمي حرف زدن او سريعا بحث را به «حافظه» يعني موضوع مورد علاقه اش مي كشاند. لينچ مي گويد:« اگر اين داروها انتظاري كه من دارم را برآورده كنند همه دنيا متحول خواهد شد. او عقيده دارد اكثر جامعه با محوريت اين قضيه كه چه كساني باهوش و چه كساني كم هوش هستند ساخته مي شود. او مي گويد: «مردم در آينده شايد بتوانند يك قرص بخورند و تصميم بگيرند به جاي شغل سخت شان به يك پروفسور در دانشگاه هاروارد تبديل شوند.

كورتكس تنها شركتي نيست كه براي رسيدن به اين دسته از داروها در حال تلاش است. حدود 40 شركت و موسسه تحقيقاتي ديگر هم روي اين پروژه در حال فعاليت هستند. مثلا گلاكسو اسميت در حال كار روي قرصي براي تقويت ذهن افرادي است كه حافظه شان كاهش پيدا كرده است. يعني يك وياگرا اما براي حافظه.اولين استفاده اين دارو واضح است. بيش از 5/4 نفر فقط در آمريكا از بيماري آلزايمر رنج مي برند. بيش از 10 ميليون نفر هم دچار كم شدن حافظه نامتناسب با سن هستند.

كورتكس در تلاش است حافظه را با استفاده از ارتباطات الكتروشيميايي مغز بهبود بخشد. لينچ مي گويد:« شما مي توانيد اين مساله را كاملا روي مغز يك موش شبيه سازي كنيد. در آزمايش مشخص مي شود كه سلول هاي عصبي مغز تحت تاثير آمپاكين به مراتب سيگنال‌هاي بهتري را منتقل مي كنند.»

چند سال قبل يك بازيكن بيسبال به خاطر يك حادثه دچار عارضه‌اي شده بود كه مغزش اطلاعات تصويري را خيلي سريع پردازش نمي كرد. لينچ مي گويد: « قبلا هيچ اميدي به بهبود اين بيمار نبود اما با آمپاكين احتمالا مي توان كارهاي جديدي براي درمان انجام داد». دكتر لينچ علاوه بر اين موفق شده است با يك بار تزريق آمپاكين ميزان حافظه يك موش ميانسال را به اندازه يك موش جوان برساند. او مي پرسد:« به نظرتان خيلي دور از دسترس است كه ما براي انسان‌ها كاري كنيم كه مغزشان جوان شود؟»

كورتكس امسال براي اولين بار ميزان موثر داروهايش را بر روي انسان آزمايش كرد. دراين آزمايش كه بر روي 16 مرد انگليسي انجام گرفت داروي CX717 استفاده شد. نتيجه آزمايش‌ها مثبت بود و قرار است به زودي آزمايش جديد بر روي سه گروه از داوطلبان آغاز شود. گروه اول بيماران مبتلا به آلزايمر و گروه دوم بيماراني هستند كه از بيماري «كاستي توجه» رنج مي برند. گروه سومي كه قرار است مورد آزمايش قرار گيرند افرادي هستند كه مجبورند كمتر بخوابند و بسياري از شب ها بيدار باشند. مانند خلبان‌ها و افراد نظامي. ارتش آمريكا يكي از ارگان‌هايي است كه به شدت مراحل پيشرفت اين پروژه را پيگيري مي كند.

شركت هاي ديگر روش ها و داروهاي ديگري را مورد تحقيق قرار مي دهند و تاكنون نتايج خوبي از آزمايش هايشان روي حيوانات اعلام كرده اند. اين شركت ها هم قرار است به زودي داروهايشان را به مرحله آزمايش بر روي انسان برسانند.

موسس يكي از اين شركت ها «اريك كندل» برنده جايزه نوبل است. داروي شركت او هم باعث تقويت حافظه موش‌ها شده است. او معتقد است كه تقويت كننده هاي حافظه به زودي وارد زندگي روزمره مردم مي شود و هر كسي علاقه داشته باشد مي تواند از آنها استفاده كند. مثلا براي يادگيري يك زبان جديد، نواختن يك ساز و يا به خاطر آماده شدن براي امتحان.

اما اين شركت ها دچار مشكلات بزرگي هم هستند. در استفاده از آمپاكين در چند مورد موش ها دچار حمله مغزي شدند. علاوه بر اين در صورت امن بودن اين داروها باز هم مشكلاتي وجود دارد. داشتن حافظه قوي خوب است اما در بسياري از موارد فراموشي هم بسيار مهم است. گاهي اوقات انسان ها احتياج دارند اصلا حافظه قوي نداشته باشند و خاطرات بد و موضوع هاي كم اهميت را خيلي سريع فراموش كنند.لينچ در اين مورد مي گويد: « ما ديگر نمي توانيم مسوول اين قضيه باشيم كه مطالبي كه فراموش كردن شان سخت شده است شما را اذيت خواهد كرد يا نه».

لينچ اما كاملا يك آدم خوشبين است. اين داروها باعث تقويت ذهن مي شوند ولي آيا واقعا زندگي مردم را بهتر خواهند كرد؟ لينچ مي گويد: « بهترين تصوري كه من دارم اين است كه يك آدم مسن با مصرف اين داروها مثل يك جوان فعاليت مي كند،مشكل حواس پرتي ندارد و دچار بيخوابي هم نمي شود.چون سلول هاي مغزش جوان هستند».

6 ژوئن سال 2025 ،ساعت 8 شب- با همسرم در رستوران هميشگي نشسته ايم. اما ديگر اينجا برايم مثل دوران نامزدي خوشايند نيست. چند وقتي است كه اختلاف ها زياد شده و اگر اوضاع درست نشود شايد كار به طلاق بكشد. اما من خوشبين هستم. فكر مي كنم درماني كه با داروهاي جديد براي شاد زندگي كردن شروع كرديم موثر باشد. الان سال 2025 است. مي شود براي خوشحال بودن هم قرص بالا انداخت. اما به نظرم آدم هاي دور و اطراف خيلي عجيب و غريب هستند. هر كسي كلي قرص همراهش دارد. معلوم نيست اينجا چه خبر است.ساعت 8 است بايد قرص جديدم را بخورم.